Rozważania czas zacząć...

Dziennikarstwo obywatelskie w oczach studentek pedagogiki

Zagadnienie, które poruszymy w naszej pracy to dziennikarstwo obywatelskie. Jest to dla nas nowy temat. Każda z nas spotkała się z tym zjawiskiem, ale niekoniecznie pod tą nazwą. Warto więc wyjaśnić to pojęcie. Naszym zdaniem to rodzaj dziennikarstwa, które nieprofesjonaliści uprawiają z zamiłowania do szukania sensacji i nowinek. Najnowsze wiadomości „dziennikarze” umieszczają w ogólnodostępnym miejscu – np. w Internecie lub osiedlowej gazecie. Choć część informacji ulega pewnej weryfikacji, większość jest publikowana bez poprawek i sprawdzenia. Czy powinniśmy wierzyć w rzetelność tych informacji? Czy w ogóle warto wierzyć w dziennikarstwo obywatelskie i jego sens? Znalezienie odpowiedzi na te pytania nie będzie łatwe, jednak uważamy, że warto zająć się tym zagadnieniem, ponieważ może dotyczyć ono każdego z nas. Poszukując odpowiedzi na te nurtujące nas pytania, przyjrzymy się i porównamy cztery wiodące serwisy dziennikarstwa obywatelskiego. Co sprawia, że to dziennikarstwo jest rzeczywiście obywatelskie? Żyjemy w społeczeństwie obywatelskim, które charakteryzuje się samoorganizacją, aktywnością i potrafi działać niezależnie od władzy państwowej. Odnosząc się do tych cech w kontekście dziennikarstwa, okazuje się, że dziennikarstwo obywatelskie jest faktycznie obywatelskie. Panuje w nim wolność słowa i każdy może w nim wyrazić to co uważa za ważne. Daje to ludziom poczucie władzy nad informacją. Mogą poczuć, że są w pełni obywatelami państwa i pomimo tego, że nie są profesjonalistami, mogą wpływać na kształtowanie opinii publicznej. Jest to szczególnie ważne w dzisiejszych czasach, ponieważ pozwala to ludziom zapomnieć o przeszłości i dawnym ustroju, w którym ludzie nie mieli takiej wolności jak teraz. Byli biernymi obywatelami. Teraz to się zmieniło, dzięki zmianom w prawie i przede wszystkim ludzkiej mentalności. Ludzie poczuli swobodę, którą mogą wyrazić poprzez dziennikarstwo obywatelskie.

W Internecie, który jest podstawowym źródłem dziennikarstwa obywatelskiego, znaleźć można serwisy specjalizujące się w tej innowacyjnej dziedzinie. Pozwalają one na dodawanie informacji przez użytkowników za pomocą SMS-ów, MMS-ów lub maili. „Jesteś świadkiem ciekawego zdarzenia? Napisz do nas.” – jak głosi napis na jednej z witryn.

Można odnaleźć zarówno wady i zalety tego zjawiska. Rozpoczniemy od zalet. Niewątpliwie najważniejszym plusem jest swoboda wypowiedzi na różne tematy. Świadomość braku cenzury rozwija chęć aktywnego działania w społeczeństwie. Ponadto serwisy dziennikarstwa obywatelskiego w dzisiejszych czasach, w których ludzie są zabiegani, w ciągłym stresie i pogoni za pieniądzem, szybki dostęp do informacji jest wielkim ułatwieniem i oszczędnością czasu. Wszystkie wiadomości znajdują się w jednym miejscu, co ogranicza wydawanie pieniędzy na różne gazety lub poszukiwania informacji na różnych portalach. Dziennikarstwo obywatelskie jest dobrym sposobem na realizację pasji i marzeń dla ludzi, którzy nie maja szans zostać profesjonalnymi dziennikarzami. Dodatkowo w serwisach są rankingi wstawianych wiadomości, co daje dodatkową motywację do bycia najlepszym i poświęcania się danej dziedzinie. Dziennikarstwo obywatelskie umożliwia też jednoczenie się ludzi o podobnych zainteresowaniach, co wpływa na budowanie nowych relacji i znajomości. Społeczeństwo może wyzwolić się spod kontroli i stać się w pełni obywatelskie.

Przejdźmy do minusów. Głównym z nich jest nierzetelność informacji, ponieważ trudno jest zweryfikować wiadomości przesyłane od anonimowych, w gruncie rzeczy, użytkowników. Admin nie ma możliwości sprawdzenia, co się dzieje w każdym miejscu Polski czy świata. Zastanawiać może fakt, że mimo wszystko istnieje kontrola nad wysyłanymi treściami. Wolność słowa w tych serwisach może prowadzić do konfliktów poprzez urażanie uczuć pewnych grup społecznych, np. na tle religijnym lub rasowym, ponieważ każdy może ukazać brak swojej tolerancji dla niektórych zjawisk. Może to zniechęcać do aktywnego uczestniczenia w dziennikarstwie obywatelskim. Powszechna dostępność do tych serwisów bez ograniczenia wiekowego może mieć negatywny wpływ wychowawczy na nieletnich. Zmniejsza to znacząco atrakcyjność serwisów. Na niektórych portalach panuje też bałagan, nieważne informacje są pomieszane z istotnymi faktami. Każdy inaczej interpretuje wiadomości, i dla każdego cos innego może okazać się ważne.

Jednym z czterech wiodących serwisów informacyjnych dziennikarstwa obywatelskiego jest alert.pl. Naszym zdaniem jest to portal, który nie może pochwalić się zbytnią przejrzystością i klarownością. Informacje w owym serwisie nie są posegregowane w działy tematyczne, lecz wszystkie newsy są wrzucone do jednego wielkiego działu, tak jakby wszystkie z nich miały podobną rangę oraz poruszały podobne lub identyczne tematy. Oddziałuje to na łatwość w poszukiwaniu informacji, które interesują danego czytelnika. Jest ona znacznie utrudniona, ponieważ gdy czytelnik chce dowiedzieć się czegoś konkretnego, z wybranego działu tematycznego, to zajmuje mu to o wiele więcej czasu niż miałoby to miejsce w przypadku, gdy wszystkie informacje byłyby przydzielone do poszczególnej tematyki. Jednakże dobrą stroną alert.pl jest to, że można znaleźć na nim mapkę Polski na której każdy, kto chce dowiedzieć się o jakimś wydarzeniu w swoim regionie, może wybrać konkretne województwo i wtedy szukanie newsów ogranicza się do pewnego obszaru, co ułatwia trochę poszukiwania. Na tej podstawie stwierdzić można, iż serwis ten na pierwszy rzut oka posiada strukturę serwisu informacyjnego, lecz po głębszej analizie widać wyraźnie, że niestety ma on duże braki i poruszanie się po nim jest utrudnione ze względu na niedopracowanie szczegółów, które odgrywają przecież rolę kluczową.

Kolejny serwis to Wiadomości24. Jest to serwis podzielony na pewne kategorie, działy (np. kultura, wydarzenia, cywilizacja) tak, aby każdy Internauta mógł odnaleźć interesujące go tematy i miał możliwość skomentowania tekstów jakie się tam pojawiły. Jednocześnie jeśli chodzi o autorów owych artykułów, tzw. dziennikarzy obywatelskich (zarejestrowanych użytkowników) wykorzystywać oni mogą różne narzędzia komunikacji np. dyskusje czy galerie zdjęć, stworzone przez siebie teksty mogą oczywiście umieścić w serwisie, za najlepsze teksty mogą oni otrzymać pieniądze, lecz najpierw ich materiały trafiają do redakcji. Dowiedzieć się tego można chociażby z krótkiego filmu, poradnika przez nią przygotowanego: ,,Jak wysłać swój materiał do redakcji?” Tak więc pewna swoboda autorów jest im tak jakby odebrana. Ich teksty są weryfikowane, podlegają kontroli, dopiero po przejrzeniu ich przez redaktorów dyżurnych, mogą one trafić na stronę Wiadomości24. I choć serwis brał udział w Web Star Festiwal i wygrał tam nagrodę : Strona roku 2008 w kategorii: Społeczność to tak naprawdę piszący do niego Internauta nie jest do końca wolny w swych wypowiedziach, a świadczy o tym chociażby ograniczenie go w postaci kontroli owej redakcji. Dodatkowo przeglądając stronę zauważyć można np. iż występuje możliwość zostania testerem serwisu, który mógłby podzielić się swoją opinią na temat błędów czy nowatorskich rozwiązań dotyczących Wiadomości24, ale kandydatów do udziału w tym teście wybiera redakcja… Tak więc od razu nasuwa się pytanie: czyj to serwis? redakcji czy Internautów?

Interia360 jest również jednym z większych i bardziej znanych stron zajmujących się dziennikarstwem obywatelskim. Naszym zdaniem serwis ten znajduje się pośrodku między najlepszymi, a najgorszymi serwisami tego typu. Plusami Interii360 jest to, że ma przejrzystą formę, łatwo można naleźć poszukiwane informacje. Istnieje podział na kategorie tematyczne, co również uważam za plus. Kolejną mocną stroną tego serwisu jest to , że można w nim znaleźć zarówno informacje z pierwszych stron gazet, ale także mniej istotne fakty. Jest to serwis poświęcony dziennikarstwu obywatelskiemu, więc każdy może swobodnie wypowiedzieć się na dowolny temat, który w danym momencie uważa za godny uwagi. Jeszcze jednym elementem, który uważam za pozytywną stronę Interii360 jest jej szata graficzna, która przykuwa uwagę i moim zdaniem zachęca do pozostania na tej, a nie innej stronie tego typu i zapoznaniem się z informacjami tam zamieszczonymi. Teraz czas na przedstawienie minusów Interii360. Jednym z nich jest fakt, że skupia się w znacznym stopniu na dopasowaniu się do trendów panujących w mediach. Kolejną negatywną stroną tego serwisu jest to, iż jest to strona poświęcona dziennikarstwu obywatelskiemu, a znajdują się na niej rankingi najlepszych autorów oraz tekstów, które są najczęściej czytane. Moim zdaniem nie jest to dobre ze względu na fakt, że każdy może uważać za ważne inne wydarzenie, a tego typu rankingi mogą urazić osoby, które aktywnie współtworzą ten serwis. Każdy artykuł powinien być traktowany tak samo, gdyż wszyscy jesteśmy różni i nie możemy oceniać innych przez pryzmat samych siebie. Dlatego sądzę, że takie serwisy powinny zostać pozbawione rankingów, a wszystkie artykuły powinny być traktowane z jednakowym szacunkiem, gdyż ich autorzy robią to również dla ogółu społeczeństwa, a nie tylko dla samych siebie.

Portal iThink jak sami jego twórcy piszą jest „miejscem dla wszystkich, którzy chcą „wyrazić się”, czyli tych, którzy chcą pokazać światu co myślą, jak myślą i o czym myślą. To miejsce, gdzie tworzy się i przekazuje opinie o otaczającej nas rzeczywistości i nierzeczywistości.”

Po przeczytaniu tego akapitu wyłaniają się pierwsze i najważniejsze plusy portalu, jest on:

- dla wszystkich

- pozwala wyrazić się

- stworzony dla ludzi, którzy chcą pokazać co myślą o otaczającej nas rzeczywistości.

Autorzy podkreślają, że misją portalu jest :

- stworzenie miejsca niezależnego do politycznej redakcji i wszystkiego

- krzywienie idei wolnych mediów i wolności słowa

Serwis umożliwia:

- publikowanie wszelkiego rodzaju materiałów: tekstu, audio, foto, video.

- komentowanie wszystkich umieszczonych: tekstów, zdjęć, filmów, muzyki.

- anonimowe bądź jawne publikowanie

- ujawnienie swoich zainteresowań i publikacji

- poznanie wspaniałych ludzi

- zawiązanie nowe znajomości

- wpływ na otaczającą rzeczywistość.

Wymogi platformy:

- korzystanie ze wszystkich usług Serwisu wymaga zarejestrowania się jako Użytkownik Serwisu.

- jedna osoba fizyczna lub prawna nie może posiadać więcej niż jednego konta w Serwisie

- Użytkownicy korzystający z Serwisu muszą być osobami pełnoletnimi, osoby, które ukończyły 13 rok życia – mogą działać na podstawie zgody rodziców albo prawnych opiekunów.

- Serwis może być używany jedynie do celów zgodnych z obowiązującym prawem

- dane kontaktowe użytkowników Serwisu umieszczane przez Użytkowników w Serwisie mogą być wykorzystywane jedynie do celu, w jakim zostały podane.

- w przypadku naruszenia regulaminu przez Użytkownika, Firma PRV.PL może natychmiast usunąć naruszające regulamin materiały (np. wypowiedzi w forum dyskusyjnym itp.)

- Treści umieszczone przez Użytkownika, które zawierają treści uznane powszechnie za obraźliwe lub niecenzuralne, nie zostaną zaakceptowane do publikacji na stronach Serwisu, o czym Użytkownik zostanie natychmiast poinformowany.

- Treści, których wiarygodność i zawartość budzi wątpliwości, a których umieszczenie w Serwisie zależy od akceptacji Firmy PRV.PL, nie zostaną zaakceptowane i opublikowane do momentu uzyskania potwierdzenia lub wyjaśnienia od Użytkownika, który chce je umieścić.

-Użytkownik upoważnia Firmę PRV.PL do ingerowania w treści umieszczone przez Użytkownika na Serwisie w celu dokonania korekty pod kątem stylistycznym (ortografia, gramatyka, styl, itp.).

-Użytkownik wyraża zgodę na każdorazowe otrzymywanie e-mailem, faksem lub SMS-em informacji dotyczących zmian i nowości na stronach Serwisu oraz na otrzymywanie zaproszeń od innych zarejestrowanych użytkowników Serwisu, a także wybranych informacji reklamowych dotyczących innych podmiotów współpracujących z Serwisem

Wyszczególnione najważniejsze wymogi portalu pozwalają dostrzec pewne minusy:

- wysyłania na konta Użytkowników informacji o bieżących ofertach PINO.PL

- kontrola czasu przechowywania korespondencji

- treści, które budzą wątpliwości, a których umieszczenie w Serwisie zależy od akceptacji Firmy PRV.PL, nie zostaną zaakceptowane

- Użytkownik upoważnia Firmę PRV.PL do ingerowania w treści umieszczone przez Użytkownika na Serwisie w celu dokonania korekty pod kątem stylistycznym.

Portal oceniamy jako bardzo ciekawy, wszechstronny, dowcipny, prosty w obsłudze, przyjazny użytkownikowi, inteligentny i rzetelny. Za minusy platformy uznaję wyżej wymienione, wynikające z regulaminu serwisu oraz trochę mała przejrzystość strony. Serwis iThink nam się podoba, gdyż wymienione minusy mimo wszystko uważamy za niezbędne do sprawnego, rzetelnego funkcjonowania strony.

Podsumowując cztery powyższe analizy portali informacyjnych pod względem dostępności dla wszystkich oraz łatwości korzystania stwierdzamy, iż na największą uwagę zasługuje portal Wiadomości24. Jest to strona, na której bez większego trudu można zapisać swoje obserwacje, przemyślenia i opinie. Ułatwia to także dodana przed redakcje „instrukcja obsługi”. Celem przeprowadzanej selekcji, przesyłanych przez internautów faktów, jest jedynie zachowanie odpowiedniego poziomu i klasy portalu. Nasza opinia nie jest równoznaczna z zachętą do omijania szerokim kołem innych portali informacyjnych, gdyż każdy cenić może inne udogodnienia czy wymogi taki stron. My jednak najchętniej czerpać będziemy informacje ze strony Wiadomości24, gdzie dodatkowo sprawdzanie informacji (nadsyłanych przez wszystkich poczuwających się do pełnienia roli dziennikarzy obywatelskich) przez redakcje nadaje im - w naszych oczach - większej wiarygodności.

Reasumując, dochodzimy do wniosku, że ciężko jednoznacznie określić czy dziennikarstwo obywatelskie jest potrzebne lub nie. Ocenę powinniśmy pozostawić użytkownikom bezpośrednio korzystającym z tych portali. Na pewno pozytywne jest to, że każdy może skorzystać z możliwości współtworzenia serwisów dziennikarstwa obywatelskiego, ale nikt nie musi tego robić, jeśli nie jest zainteresowany. Jesteśmy jednak pewne, że przymiotnik ‘obywatelskie’ doskonale określa ten typ dziennikarstwa.