Kilka słów o FAS.

Kto z Was wie czym jest FAS? Mimo tego, że każdy z nas jest żywo zainteresowany edukacja i jej problemami, to przypuszczam, że niewielu z nas będzie w stanie odpowiedzieć na to pytanie. Właśnie dlatego postanowiłam podzielić się z tymi szaleńcami, którzy będą to czytać kilkoma informacjami o FAS i problemach z nim związanymi.

Po pierwsze dla niewtajemniczonych muszę wyjaśnić czym w ogóle jest FAS. FAS (z ang. fetal alcohol syndrome) to Płodowy Zespół Alkoholowy. Jest to zespół zaburzeń pojawiający się u dzieci pod wpływem spożywania przez ciężarną matkę alkoholu. Zaburzenia te obejmują wady wrodzone, somatyczne oraz neurologiczne. Oprócz pełnoobjawowego FAS rozrózniamy jeszcze szereg innych powikłań alkoholowych, w tym najbardziej znane FAE, inne to np. pFAS, ARND, ARBD...

Objawy FAS to między innymi: uszkodzenie CUN (centralnego ukladu nerwowego), anomalie w budowie twarzy- dzieci te mają charakterystyczne rysy np. szeroko osadzone oczy, krótki i zadarty nos, wąską górną wargę; opóźnienie wzrostu (dzieci te maja tez najczęściej niska wagę urodzeniową); małogłowie; małożuchwie i wiele innych. Oprócz licznych zmian w wyglądzie zewnętrznym, które zresztą u większości dzieci zanikaja z wiekiem, dzieci te ze względu na uszkodzenia mózgu (takie właśnie skutki powoduje alkohol), mają liczne problemy edukacyjne, są to miedzy wieloma innymi: niezdolność do myślenia operacyjnego i abstrakcyjnego, zaburzenia koncentracji, trudności w rozumieniu poleceń (szczególnie długich i niejednoznacznych), wolniejszy rozwój emocjonalny, problemy w swerze komunikacji, nadwrażliwość na bodźce przy równoczesnym opóźnionym na nie reagowaniu. Ponadto u niektórych z tych dzieci nie zanikaja odruchy takie jak moro czy atos. Małgorzata Klecka (polski autorytet w dziedzinie FAS) opisuje w jednej ze swoich ksiązek przypadek dziewczynki, u której właśnie nie zanikł asymetryczny toniczny odruch szyjny tzw. atos (polega on na tym, że ruch głowy dziecka w jedną stronę powoduje wyprostowanie ramienia i nogi po tej samej stronie i zgięcie kończyn po stronie przeciwnej), w skutek czego potuszała sie ona jak robot i doświadczała złośliwych uwag ze strony rówieśników.

Być może zastanawiacie się jaki związek z problemami edukacyjnymi ma FAS. Pod każdym względem ogromny! Po pierwsze (jak to nieustannie słyszymy na wykładach) dla pedagoga znaczenie ma wszystko: to z jakiej rodziny pochodzi, jakie ma dolegliwości czy jest głodne czy najedzone, gdyż suma wszystkich tych czynników złoży się na chęci i możliwości do nauki i funkcjonowania w szkole (co nadal jest dominującą formą edukacji w Polsce). Dzieci z FAS wymagaja specjalnej opieki ze stony nauczyciela, a także dostosowania warunków szkolnych do ich możliwości np. dzieci te są często nadwrazliwe na bodźce i nie potrafia skupić się w pomieszczeniu wypełnionym materiałami dydaktycznymi, planszami i tablicami, pokoje do ich nauki powinny być pozbawione tego typu "ozdób". To tylko jeden z wielu przykładów wskazujący na to jak odmienne są potrzeby dzieci cierpiących na zaspół alkoholowy.

Problem dzieci z zespołem FAS jest tym większy, że często ignorowany zarówno przez pedagogów i lekarzy. Wielu ludzi nie ma nawet pojęcia, że cos takiego jak FAS istnieje, chociaż szacuje się, że każdego roku w Polsce rodzi się 900 dzieci z pełnoobjawowym FAS, a aż dziesięciokrotnie więcej z różnymi innymi poalkoholowymi powikłaniami płodu. Może liczby te nic nam nie mówia, ale to więcej niż osób dotkniętych zespołem Downa. Dodatkowo sprawę utrudnia problematyczna diagnostyka FAS. Jest to wprawdzie jednostka chorobowa i każdy lekarz ma prawo orzec o FAS, jednak aby postawić diagnozę lekarz musi stwierdzić, że matka spozywała podczas ciąży alkohol, to natomiast jest często niemozliwe. Powodem jest to, że w wielu przypadkach osoby cierpiace na FAS to dzieci z rodzin patologicznych, przebywajace w domach dziecka czy podobnych placówkach, rozmowa z rodzicami jest więc często utrudniona albo wręcz niemozliwa, nie ma także dokumentacji w postaci zdjęć z dzieciństwa na których można byłoby rozpoznać cechy charakterystyczne dla FAS. Z tych jak i z wielu innych powodów dzieci te nie są lub są często błędnie diagnozowane i z taka błędna diagnoza lub bez niej trafiają w ręce nauczycieli, którzy zwykle nie zauwazają problemu i traktują je jako głupsze i mniej zdolne, a niepowodzenia szkolne rodza u dzieci kolejne frustracje. Jeśli natomiast nauczyciel zauważy nawet problem, to bez orzeczenia lekarskiego jego możliwości działania są co najmniej drastycznie ograniczone...